FIBEROSKOPIA – WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA

DEFINICJA

Fiberoskopia to endoskopowa ocena górnych dróg oddechowych, tzn. nosa, nosogardła, gardła środkowego i dolnego oraz krtani do poziomu strun głosowych. Badanie wykonuje się przy wykorzystaniu miękkiego endoskopu. Nazwa „endoskopowa” oznacza udział kamery, która pozwala na obrazowanie ocenianego obszaru, w tym przypadku cienkiej, miękkiej kamery, stąd z kolei endoskop „miękki”, czyli fiberoskop (w odróżnieniu od „sztywnych”, metalowych endoskopów wykorzystywanych do oceny nosa u starszych pacjentów lub dolnych dróg oddechowych- w tym wypadku jednak istnieje konieczność hospitalizacji i zastosowania znieczulenia ogólnego).

NAZEWNICTWO

Dodając w nazwie rejon możemy sprecyzować, na którym poziomie koncentrujemy się wykonując nasze badanie. Najczęściej mówimy o fiberoskopii nosogardła lub fiberoskopii krtani.

Poza tym jest wiele nazw, określających medycznie lub bardziej potocznie to badanie bądź jego elementy, jak np. „videofiberoskopia”, „nasofiberoskopia”, „ocena III migdałka”, „ocena nosogardła”, „badanie kamerą u laryngologa”. Mianownictwo potoczne odpowiada jednemu z podstawowych zastosowań badania- ocena cech przerostu migdałka gardłowego (czyli tzw. III migdałka). Jest to niezwykle częste pytanie rodziców małych dzieci w wieku żłobkowo-przedszkolnym „czy migdał mojego dziecka jest przerośnięty?”, sugestia opiekunów/logopedów w placówkach opiekuńczych czy „wina” zrzucana przez lekarzy POZ/pediatrów na nawracające infekcje.

FIBEROSKOPIA WSKAZANIA

  •  ocena przerostu migdałka gardłowego
  • charakterystyczne objawy: chrapanie i/lub bezdechy, zaburzona drożność nosa, mowa nosowa, oddychanie przy otwartych ustach, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych
  • niedosłuch przewodzeniowy wynikający z płynu zalegającego w uchu środkowym
  • nawracające zapalenia ucha środkowego
  • ocena funkcji podniebienia miękkiego (ocenia foniatryczna), m.in. podejrzenie podśluzówkowego rozszczepu podniebienia
  • ocena anatomiczna i funkcjonalna krtani
  • nawracające krwawienia z nosa
  • podejrzenie ciała obcego nosa, gardła środkowego, dolnego, krtani (do momentu fałdów głosowych), np. często ość

„WYŻSZOŚĆ” BAD.FIBEROSKOPOWEGO NAD RTG

Badanie wykonywane jest bez znieczulenia ogólnego, nawet u małych dzieci, i ma to podstawową zaletę- pozwala na ocenę patologii w wyżej wymienionych rejonach, zarówno strukturalnych, jak i funkcjonalnych w warunkach naturalnych, podczas fizjologicznego procesu oddychania, artykulacji itp., a nie w sytuacji „wymuszonej”. Stąd też, obecnie odchodzi się od badania RTG bocznego nosogardła, które jest pojedynczym kadrem/ujęciem oraz charakteryzuje się trudnościami w ocenie z uwagi na nakładające się tkanki rozłożone 3D na płaszczyznę zdjęcia (2D), i standardem oceny powinno być właśnie badanie fiberoskopowe nosogardła.

fiberoskopia
Zobacz Film: Badanie fiberoskopowe krtani

TECHNIKA WYKONANIA I WYNIK BADANIA

Kamera wprowadzana jest przez nos, optymalnie stroną „lepszą” (bez skrzywienia przegrody, zależnie od tzw. „cyklu nosowego”- w danym momencie bardziej przestronną). Staramy się idąc wzdłuż dolnej ściany nosa, mijając małżowiny nosowe, dojść do ujścia nozdrzy tylnych oraz nosogardła. Gdzie zlokalizowana jest tkanka chłonna określana mianem III migdałka/migdałka gardłowego. Przy znacznym przeroście często obserwujemy wpuklanie się fragmentów tkanki migdałkowej do nozdrzy. Wnioskiem z wykonanego badania jest ocena stopnia zwężenia nosogardła (wypełnienia go tkanką migdałkową) w % w momencie wdechu (a nie podczas wydechu, kiedy to fizjologicznie wszystkie tkanki zapadają się). Ocenie podlegają również ujścia trąbek słuchowych oraz ich ew. ucisk przez rozrośniętą tkankę. Na tym etapie kończy się podstawowa ocena. Jeśli natomiast interesuje nas ocena gardła dolnego i krtani to schodzimy sondą po tylnej ścianie gardła w dół, co daje „wrażenie połknięcia makaronu”. Przy ocenie funkcjonalnej podniebienia oraz krtani wymagane jest wypowiadanie określonych słów, zdań lub głosek.

Często stosuje się znieczulenie miejscowe w postaci lignokainy nakładanej na końcówkę przewodu kamery. Lignokaina co poza znieczuleniem ułatwia przechodzenie wśród wilgotnych tkanek błony śluzowej.

Nieodłącznym elementem wyniku badania, poza samym opisem, jest nagranie video. Same zdjęcia nie są wystarczające do obiektywnej oceny, gdyż podobnie jak przy RTG jest to pojedyncze ujęcie, nie wskazujące na konkretną fazę oddychania, zależne od ułożenia kamery itd. Wynik badania stanowi podstawę do dalszych decyzji terapeutycznych- brak wskazań do zabiegu, obserwacja i leczenie zachowawcze, kwalifikacja do zabiegu (w tym ocena trybu pilności).

Przy odpowiedniej współpracy i koordynacji pacjent- opiekun- lekarz- pomoc pielęgniarska badanie samej oceny nosogardła potrafi zająć 30 do 60 sekund. Wówczas samo badanie jest też mniejszą „traumą”/stresem dla dziecka.

ZADANIE DLA RODZICA-OPIEKUNA PACJENTA

Technicznie zadanie nie jest trudne do wykonania, jednak potrzebny jest zmotywowany opiekun oraz doświadczona pomoc pielęgniarska. Rodzic siada na fotelu do badania i przytrzymuje pacjenta. Następnie umieszcza nóżki dziecka pomiędzy swoje nogi, założone jedna na drugą. Rękami natomiast opatula i przytula rączki dziecka. Osoba asystująca lekarzowi pomaga z kolei odpowiednio przytrzymać główkę, tak by ustabilizować jej pozycję. (pozwala to na sprawniejsze i mniej bolesne wykonanie badania) oraz zminimalizować ryzyko uszkodzenia delikatnego sprzętu, jakim jest fiberoskop.

FIBEROSKOPIA STRACH U DZIECKA- CZY MOŻNA GO ZREDUKOWAĆ?

Dzieci często przerażone są samą procedurą badania. Koniecznością ograniczenia ruchów oraz widokiem samej kamery kamery (jej długość jest dużo większa niż ta, którą będziemy chcieli wprowadzić do nosa). Rozmowa z młodym pacjentem na temat techniki badania też bywa pomocna. Oczywiście należy dostosować język i wyjaśnienia do możliwości dziecka. „Czysty” nos, bez łez i kataru powoduje mniejsze parowanie kamery. Ponadto ułatwia orientację i dotarcie do celu- ujście nozdrzy tylnych i nosogardło. Ponadto w końcowej fazie badania często prosimy o „wąchanie kwiatków”/wciągnięcie powietrza nosem. Podczas oceny funkcji podniebienia czy krtani z kolei wymagane jest powtarzanie konkretnych słów lub głosek.

Spośród metod farmakologicznych przed badaniem można podać dziecku do nosa krople o działaniu obkurczającym błonę śluzową nosa (np. Xylometazolin, Nasivin itp.)

Fiberoskopia PRZECIWWSKAZANIA „WZGLĘDNE”

  • ostra infekcja górnych dróg oddechowych (niemiarodajny obraz fizjologicznie przerastającej tkanki limfatycznej w trakcie infekcji
  • podejrzenie naczyniakowłókniaka młodzieńczego (guz nosogardła związany z dużym ryzykiem krwotoku przy dotknięciu)- rozpoznanie wysunięte zazwyczaj po wykonaniu powyższego badania

AUTOR: lek. M.Wolniewicz