Najczęściej rozwijają się w dużych gruczołach ślinowych. Częstotliwość występowania jest proporcjonalna do wielkości ślinianek. Nowotwory w 80% lokalizują się w śliniankach przyusznych i po 10% w śliniankach podżuchwowych i podjęzykowych.
Ślinianki są gruczołami wydzielania zewnętrznego, produkującymi ślinę. Dzielimy je na gruczoły ślinowe duże: ślinianki przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe oraz małe: gruczoły zlokalizowane w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła w liczbie 600-1000.
Wśród guzów gruczołów ślinowych najczęstsze są zmiany łagodne, które stanowią ok. 85% wszystkich zmian. W Polsce rejestruje się ok. 300 nowotworów złośliwych w obrębie ślinianek rocznie. Stosunek częstości występowania nowotworów złośliwych jest odwrotnie proporcjonalny do wielkości ślinianki, w śliniankach przyusznych stanowią one 15-20 %, w podżuchwowych 50%, a w podjęzykowych aż 80%. Odsetek guzów złośliwych wzrasta z wiekiem, większość nowotworów złośliwych występuje w szóstej i siódmej dekadzie życia, z niewielką przewagą płci męskiej.
RAK ŚLINIANKI – PRZYCZYNY ROZWOJU
Czynniki sprzyjające powstawaniu zmian nowotworowych w gruczołach ślinowych są niejasne, wśród nich wymienia się: czynniki środowiskowe, zawodowe (nikiel, azbest), kosmetyki (aerozole, dezodoranty), promieniowanie jonizujące, promieniowanie ultrafioletowe, czynniki dietetyczne, hormonalne, wirusowe (wirus Epsteina-Barr), genetyczne.
Najczęstszym nowotworem łagodnym ślinianek jest gruczolak wielopostaciowy, stwierdzany jest głównie w śliniance przyusznej, natomiast najczęstszym nowotworem złośliwym jest rak gruczołowato-torbielowaty.
Rak ślinianki rozpoznawany jest późno, za taką sytuację epidemiologiczną odpowiadają mało charakterystyczne objawy jakie powodują, a są to: uwypuklenie, asymetria twarzy, niebolesny guz. Zmiany chorobowe mają długoletni przebieg, co początkowo nie jest niepokojące dla pacjenta. Należy podkreślić, iż pewne cechy i objawy świadczą o złośliwym charakterze guza i powinny zostać niezwłocznie skonsultowane przez specjalistę laryngologa. Do tych objawów należą: szybki wzrost guza, ból samoistny, unieruchomienie guza, powiększone węzły chłonne szyi, niedowład lub porażenie nerwu twarzowego, naciek, owrzodzenie skóry, szczękościsk.
DIAGNOSTYKA NOWOTWORÓW ŚLINIANEK
Diagnostyka nowotworów ślinianek obejmuje badanie laryngologiczne, głównie palpacja zmiany, ocena funkcji nerwów czaszkowych, przede wszystkim nerwu twarzowego, który odpowiada za ruchy mimiczne twarzy. Najważniejszym badaniem obrazowym jest łatwo dostępne badanie USG szyi. Jeżeli podejrzewamy nowotwór złośliwy to dodatkowo wykonujemy tomografię komputerową (szczególnie przy głęboko położonych guzach) lub rezonans magnetyczny. Badaniem pozwalającym określić rodzaj histologiczny guza jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, w skrócie BAC. Jest to podstawowa metoda diagnostyczna, pozwalająca potwierdzić złośliwy charakter guza w 85-97% przypadków.
Leczenie raka ślinianki polega na chirurgicznym, doszczętnym usunięciu guza. Jeżeli choroba doprowadziła do porażenie nerwu twarzowego, zabieg polega również na rekonstrukcji ww. nerwu. W niektórych przypadkach stosowane jest leczenie uzupełniające radioterapią.
