Węzły chłonne biorą czynny udział w procesach, w których uczestniczy układ odpornościowy. W efekcie reakcji na obecność antygenu, jakim mogą być bakterie, grzyby, wirusy, czy komórki nowotworowe, dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez zajęte węzły, co równocześnie z toczącą się reakcją zapalną, prowadzi do ich powiększenia.
Limfadenopatią określa się nieprawidłowość w obrębie węzłów chłonnych, co objawia się jako powiększenie pojedynczych węzłów lub ich grup. O limfadenopatii szyjnej mówimy wówczas, kiedy rozmiary węzłów chłonnych przekraczają 1 cm.
POWIĘKSZONE WĘZŁY CHŁONNE – PRZYCZYNY
Powiększenie węzłów chłonnych spowodowane jest wieloma przyczynami, takimi jak:
- proliferacja komórek odpornościowych, w odpowiedzi na pojawienie się antygenu (najczęściej wirusa lub bakterii) w przebiegu infekcji w okolicy np. zapalenie gardła, ucha, zatok
- naciek zapalny węzła chłonnego – np. w przebiegu mononukleozy
- powiększenie węzłów towarzyszące chorobom autoimmunologicznym
- złośliwe namnażanie komórek odpornościowych w węzłach chłonnych w przebiegu takich chorób jak ziarnica złośliwa, chłoniaki i białaczki
- nacieczenie nowotworowe (przerzuty do węzłów)
Z wymienionych powyżej przyczyn powiększenia węzłów chłonnych wynika, że niektóre z nich są spowodowane przez groźne i źle rokujące choroby, dlatego też każda limfadenopatia powinna budzić obawy. Przyczyny powiększonych węzłów chłonnych są między innymi zależne od wieku. U osób młodych, zwłaszcza u dzieci, najczęściej limfadenopatia ma charakter infekcyjny. Natomiast u osób starszych częściej mamy do czynienia z powiększeniem węzłów chłonnych na skutek chorób nowotworowych. Jednak niezależnie od grupy wiekowej każde powiększenie węzłów chłonnych wymaga diagnozowania.
W różnicowaniu przyczyn limfadenopatii, poza kryterium wieku, istotne są też inne cechy związane z wyglądem węzłów, takie jak: ich konsystencja, bolesność, ruchomość, tendencja do tworzenia pakietów czy ropienia. Pomocna jest obserwacja zachowania się powiększonych węzłów chłonnych w czasie. Węzły towarzyszące infekcji zmniejszają się po jej ustąpieniu, natomiast w chorobie nowotworowej węzły nie zmnieszają rozmiarów, a wręcz tworzą pakiety. Podejrzenie toczącego się procesu nowotworowego mogą też sugerować objawy ogólne, takie jak stany gorączkowe, utrata masy ciała, osłabienie.
BADANIE POWIĘKSZONYCH WĘZŁÓW CHŁONNYCH
Najprostszą metodą oceny węzłów chłonnych szyi jest badanie palpacyjne. Badanie wykonuje się zarówno od przodu jak i od tyłu. Głowa powinna być pochylona lekko do przodu celem rozluźnienia tkanek miękkich. Badanie wykonuje się oburęcznie, oceniana jest wielkość, kształt, konsystencja, ruchomość, bolesność. Dodatkowo ważna jest ocena skóry nad węzłami: obrzmienie, zaczerwienienie, ucieplenie. Z badań obrazowych złotym standardem w ocenie węzłów chłonnych jest ultrasonografia, inne przydatne badania to tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny. W obrębie szyi zastosowanie ma również biopsja, w odniesieniu do węzłów chłonnych jest to najcześciej biopsja otwarta, która polega na pobraniu całego węzła chłonnego do badania histopatologicznego.
Najczęstszą przyczyną powiększonych węzłów chłonnych szyi są zapalenia. Mogą one być wywołane przez wirusy i bakterie. Zakażenia wirusowe prowadzą do ougólnionego, obustronnego powiększenia węzłów chłonnych, obecne są zazwyczaj objawy ogólne. Do najczęstszych chorób wirusowych przebiegających z powiększeniem węzłów chłonnych szyi należą: infekcje górnych dróg oddechowych wywołane przez rhinowirusy, adenowirusy, wirusy grypy, mononukleoza zakaźna (wywołana przez wirus Epsteina-Barr), cytomegalia. W zakażeniach bakteryjnych zmienione są pojedyncze węzły chłonne, najczęściej po jednej stronie szyi, z tendencją do tworzenia ropni. Najczęściej do bakteryjnego zapalenia węzłów chłonnych szyi prowadzą paciorkowce β-hemolizujące grupy A, gronkowiec złocisty, bakterie beztlenowe. Inne zapalne, rzadsze przyczyny limfadenopatii szyjnej: choroba kociego pazura, gruźlica, toksoplazmoza. Poza infekcjami powiększenie węzłów chłonnych szyi może być spowodowane: lekami (np. phenytoina), odczynem poszczepiennym, histiocytozą, chorobami nowotworowymi (białaczka, chłoniaki, ziarnica złośliwa) lub przerzutami nowotworowymi (najczęściej z okolic nosogardła, gardła środkowego i dolnego, krtani, tarczycy).
Cechy na które szczególnie trzeba zwrócić uwagę, mogące wskazywać na toczący się proces nowotworowy to: nagle powiększenie i szybki wzrost węzłów chłonnych, tworzenie pakietów, wielkość powyżej 2 cm, unieruchomienie, limfadenopatia wieloogniskowa, nieprawidłowy wynik zdjęcia radiologicznego klatki piersiowej, pojawienie sie objawów ogólnych, wspomnianych powyżej.
